ย้ายราชธานี

       หลังจากเสด็จขึ้นครองราชย์เป็นพระมหากษัตริย์แห่งกรุงรัตนโกสินทร์แล้ว พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช มีพระราชดำริว่ากรุงธนบุรีไม่เหมาะที่จะเป็นที่ตั้งของราชธานีอีกต่อไป จึงโปรดเกล้าฯให้ย้ายราชธานีไปอยู่ฝั่งตะวันออกของแม่น้ำเจ้าพระยา โดยมีเหตุผลสำคัญ ดังนี้

        1.พระราชวังเดิมของกรุงธนบุรีมีอาณาเขตคับแคบ มีวัดขนาบอยู่ทั้ง 2 ข้าง คือวัดแจ้ง (วัดอรุณราชวราราม) และวัดท้ายตลาด (วัดโมลีโลกยาราม) ทำให้ไม่สามารถขยายเขตของพระราชวังให้กว้างขวางออกไปได้

        2.ที่ตั้งของกรุงธนบุรีอยู่บนท้องคุ้งของแม่น้ำเจ้าพระยา น้ำจึงกัดเซาะตลิ่งพังอยู่ตลอด ทำให้ไม่สามารถสร้างถาวรวัตถุต่างๆได้

         3.กรุงธนบุรีไม่เหมาะแก่ยุทธศาสตร์ เพราะเป็นเมืองที่ตั้งอยู่บนฝั่งตะวันตกและฝั่งตะวันออกของแม่น้ำเจ้าพระยา จึงเป็นเสมือนเมืองอกแตก เมื่อใดที่ข้าศึกยกทัพมาตามลำน้ำก็สามารถเข้าถึงใจกลางเมืองได้โดยง่าย

                                แผนผังแสดงที่ตั้งสถานที่สำคัญ แนวคลอง และกำแพงเมืองของกรุงรัตนโกสินทร์

                พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชทรงเห็นว่าการตั้งเมืองที่ฝั่งตะวันออก ทำให้สามารถขยายเมืองออกไปได้กว้างขวาง  เนื่องจากเป็นท้องทุ่งโล่ง อีกทั้งยังมีความอุดมสมบูรณ์เหมาะแก่การทำนา มีแม่น้ำไหลผ่านอกสู่ทะเลบริเวณอ่าวไทย ทำให้เป็นประโยชน์ต่อการติดต่อค้าขาย พระองค์จึงโปรดเกล้าฯให้สร้างพระบรมมหาราชวังแห่งใหม่ขึ้นที่ตำบลบางกอกเป็นถิ่นทีอยู่ของชาวจีน พระองค์ได้โปรดเกล้าฯ ให้ย้ายชุมชนชาวจีนไปตั้งบ้านเรือนใหม่ที่บริเวณสำเพ็งในปัจจุบัน แล้วทรงประกอบพระราชพิธียกเสาหลักเมืองขึ้นเมื่อวันที่ 21 เมษายน พ.ศ.2325 หลัง               จากนั้นได้เริ่มก่อสร้างพระนครเมื่อวันที่ 6 พฤษภาคม พ.ศ.2325 มีพระยาธรรมาธิกรณ์และพระยาวิจิตรนาวี เป็นแม่กองก่อสร้างพระนคร ในระยะแรกเป็นการสร้างพระราชมณเฑียรด้วยไม้เป็นการชั่วคราวเพื่อให้ทันการประกอบพระราชพิธีบรมราชาพิเษกในวันที่ 13 มิถุนายน พ.ศ.2325 หลังจากทรงประกอบพระราชพิธีบรมราชาพิเษกขึ้นเป็นปฐมบรมกษัตริย์แห่งพระบรมราชวงศ์จักรี แล้วได้โปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระบรมมหาราชวังใหม่เป็นการถาวร โปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระมหาปราสาทและหมู่พระที่นั่ง เช่น พระที่นั่งจักรพรรดิพิมาน  พระที่นั่งไพศาลทักษิน  พระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัยมไหสูรยพิมาน  และ พระที่นั่งอินทราภิเษกมหาปราสาท  ต่อมาเกิดไฟไหม้จึงโปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระมหาปราสาทขึ้นใหม่ในที่เดิม พระราชทานนามว่า พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท

                                                                วัดพระแก้วในเขตพระบรมมหาราชวัง

นอกจากนี้ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ยังโปรดเกล้าฯ ให้สร้างวัดพระศรีรัตนศาสดารามหรือวัดพระแก้วในเขตพระบรมหาราชวัง เป็นที่ประดิษฐานพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร ซึ่งเป็นพระพุทธรูปที่พระองค์ทรงอัญเชิญมาจากเวียงจันทน์ เมื่อคราที่ไปทำสงครามกับลาวในสมัยธนบุรี